Spam – co to jest? Jak zablokować niechciane treści?

Chyba każdy wie, czym jest spam, ale czy znasz jego dokładną definicję? Czym charakteryzuje się to zjawisko internetowe? Z pewnością spam jest bardzo uciążliwy, ale czy może być też potencjalnie niebezpieczny?

Spam – co to jest? Geneza

Mało kto wie, ale spam to nie tyle słowo zaczerpnięte z języka angielskiego, co skrót od pierwszych liter wyrazów Stupid Pointless Annoying Messages, a więc „głupie, bezsensowne (i) irytujące wiadomości”.

Tak przynajmniej głosi jedna teoria, bo według drugiej pochodzi od… nazwy mielonki wieprzowej. Ta miała być wytwarzana w latach 30. poprzedniego wieku, która pierwotnie miała się nazywać Spiced Ham, ale skrócono ją dla ówczesnych potrzeb marketingowych (o ile można tak to ująć biorąc pod uwagę lata 30. XX w.). Jak jednak skrócona nazwa mielonki miała zostać zapożyczona do nazywania niechcianych wiadomości tekstowych?

W pewnym skeczu legendarnego Monty Pythona miała pojawić się piosenka ze słowami „Spam, spam, lovely spam, wonderful spam„. Co mają te słowa do mielonki wieprzowej? Ta miała być podstawowym składnikiem każdej potrawy serwowanej w restauracji, gdzie rozgrywał się wspomniany skecz. Wg jego bohaterów mielonka ta miała symbolizować coś niechcianego, ale oferowanego „na siłę” wbrew intencjom odbiorcy – prawie jak wiadomości spam.

Ta druga teoria jest nieco fantastyczna i zdaje się być szyta grubymi nićmi, za to pierwsza jest sensowna i bardzo prawdopodobna. Zostawmy jednak kwestię nazewnictwa i etymologię, najważniejsze jednak, czym jest spam. Zwykle termin ten odnosi się do niechcianych wiadomości wysyłane na pocztę elektroniczną e-mail.

Jak jednak rozpoznać spam?

Jak rozpoznać spam, a więc niechciane wiadomości?

Generalnie wszystkie niechciane wiadomości, jakie otrzymujesz w formie wiadomości e-mail (ale nie tylko, bo także np. w formie SMS) można podciągnąć pod spam. Wiadomości spamowe można więc łatwo zidentyfikować – nie ma z tym najmniejszego problemu.

Charakterystyka spamu:

• masowy charakter wiadomości
• brak spersonalizowania wiadomości (muszą być one uniwersalne, gdyż kierowane są na wiele tysięcy adresów e-mail jednocześnie)
• dotyczą w szczególności poczty elektronicznej, ale nie tylko – obejmują też wiadomości SMS, a także niechciane wiadomości przesyłane za pomocą komunikatorów internetowych
• stanowi czyn nieuczciwej konkurencji
• treść wiadomości spam często sugeruje co innego, niż jest w intencji nadawcy-spamera
• może być potencjalnie niebezpieczny dla odbiorcy (zhakowanie np. systemu bankowości internetowej, przejęcie danych logowania i haseł, przekierowanie na fałszywą witrynę www, różnego rodzaju wyłudzenia itp.)

Spam możemy podzielić na dwie główne kategorie. Są to:

• UCE (ang. Unsolicited Commercial Email) – to nielegalna (niezgodna z prawem na poziomie krajowym i europejskim) oferta handlowa, a więc taka, na którą nie wyraziliśmy zgody
• UBE (ang. Unsolicited Bulk Email) – niekomercyjne (bez chęci sprzedania czegokolwiek) wiadomości e-mail często z prośbami o wsparcie organizacji charytatywnych czy społecznych, partii politycznych czy od nieznanych nadawców; to właśnie one mają szczególnie masywny charakter, możesz dostawać po kilka takich samych wiadomości mailowych na dobę

Niezależnie od rodzaju spamu i jego miejsca docelowego (skrzynka e-mail, wiadomość SMS, komunikator internetowy), w każdym przypadku może on nie tylko drażnić i irytować, ale… może przynieść wiele szkód nieostrożnym internautom i użytkownikom telefonów komórkowych.

Jakie są zagrożenia związane ze spamem?

Niebezpieczne wiadomości spam – na co uważać?

Co mogą zawierać niechciane wiadomości e-mail znane choćby z poczty elektronicznej i nie tylko?

Link do zainfekowanej strony www

Spamerzy często wysyłają spam w formie fałszywej wiadomości e-mail, np. o przesyłce kurierskiej. Może ona zawierać odnośnik do strony ze śledzeniem przesyłki, ale tak naprawdę zawiera ona stronę z wirusem/trojanem.

Zainfekowanie urządzenia może się skończyć bardzo źle.

Mail z próbą wyłudzenia/zastraszenia

W mass mediach nie brakuje doniesień o fałszywych mailach, gdzie nadawcy podszywają się pod polską policję, a nawet służby specjalne. Czasami kończy się to wyłudzeniem sporej gotówki na fake’owy okup.

W jaki sposób? Scenariuszy może być wiele, ale wystarczy, że oszust namierzy jakimś sposobem adres elektroniczny (e-mail) starszej osoby. W treści może podać się za policjanta i poinformować np. o porwaniu wnuka/wnuczki dla okupu. W jaki sposób można uratować bliskiego? Naturalnie przelaniem pieniędzy lub podstawieniem gotówki w wyznaczonym miejscu – pieniądze mają być wabikiem dla porywacza, a po całej akcji oddane seniorowi. Przy okazji wnuk będzie cały i zdrowy.

Niestety to tylko jeden z wielu przykładów, do którego mogą posunąć się internetowi oszuści w spamie…

Phishing

Kolejnym jest niezwykle niebezpieczny phishing, a więc próba wyłudzenia poufnych informacji, najczęściej bankowych: loginu i hasła.

Phishing szerzy się nie tylko na poczcie mailowej, niestety ma się dobrze również w formie wiadomości tekstowych SMS. W przeciwieństwie do wcześniejszej, ten bywa również skuteczny w przypadku osób, które wydają się być obeznane z Internetem i odporne na różnego rodzaju wyłudzenia czy próby oszustwa internetowego. Wystarczy bowiem tylko kliknąć w fake’owy link przenoszący niby do naszego banku i zalogować się w nim… W ten sposób dane logowania stają się widoczne dla oszustów, a Twoje konto bankowe skutecznie wyczyszczone!

Sam byłem nie tak dawno na celowniku oszustów. W mojej formie atak phishingowy miał miejsce w okresie przedświątecznym w połowie grudnia 2022 r. Dostałem SMS-a o następującej treści:

Nadawca, który miał udawać sklep internetowy, a może kuriera, miał wstrzymać przesyłkę do czasu uregulowania należności w postaci 2,50 zł. Muszę przyznać, że to bardzo cwana taktyka, bo (niestety) zapewne znajdzie się sporo rozkojarzonych osób, które w gorączce świątecznej nie pomyśli, a w pośpiechu szybko wejdzie na link, przeleje brakujące 2,50, aby tylko prezent przyszedł na czas… Szkoda tylko, że prezent nie przyjdzie, nie będzie także środków na koncie bankowym.

Tak się składało, że akurat nie czekałem wówczas na przesyłkę (co dziwne, bo właśnie zbliżały się Święta Bożego Narodzenia), poza tym system mojego smartfona ostrzegł mnie o podejrzeniu spamu, co jeszcze bardziej wzbudziło moje wątpliwości.

Koniec końców nie odpowiedziałem na SMS-a, tym bardziej nie wszedłem w podany link, a przyznam, że wysłany link na telefonie (chyba) łatwiej jest kliknąć, niż na poczcie e-mail. Swój przypadek próby phishingu opisałem w tym artykule.

Tzw. spam afrykański (i nie tylko)

Kto nie pomoże nigeryjskiemu księciu, który rozpaczliwie prosi Cię w mailu (oczywiście łamaną polszczyzną) o pomoc finansową? W jego kraju – oczywiście w mediach cisza o przewrocie w Nigerii czy jakimkolwiek afrykańskim państwie – doszło do puczu, a on sam musi uciekać, ale zbiera gotówkę w celu… no właśnie, jakim? Na pewno nie po to, aby przekupić wojsko i wrócić na tron. Pół biedy, gdy nabiera się na niego Michael Scott z serialu The Office, gorzej, gdy taka sytuacja ma miejsce w realu.

Istnieją też inne warianty tego internetowego przekrętu. W ostatnich latach dużo się mówi o rzekomych spadkach, ale żeby go otrzymać należy opłacić opłaty notarialne i inne. Oczywiście na żaden spadek nie masz co liczyć. Sam również otrzymywałem takie niechciane wiadomości e-mail, ale nie od afrykańskiego księcia, a od (o ile dobrze pamiętam) przedstawiciela francuskiej arystokracji.

Nie musisz jednak ratować księcia czy starać się o spadek, aby stracić w ten sposób pieniądze. Pod tę kategorię można podczepić (choć nie będzie to już afrykański, a „amerykański” spam) próby wyłudzenia pieniędzy na… amerykańskich Marines.

W ostatnich miesiącach można sporo poczytać o tego rodzaju spamie w polskim Internecie. Niestety mimo fantastyczno-baśniowego charakteru treści otrzymywanych maili (czasami historia zaczyna się na FB), zaczepiona w ten sposób osoba chce pomóc amerykańskiemu żołnierzowi. W jaki sposób?

Oszust podający się za przystojnego żołnierza pisze do pań i kokietuje z nimi. Wymiana wiadomości czy to na social mediach, czy to na skrzynce mailowej może trwać tygodnie, a nawet miesiące. „Żołnierz” udaje zainteresowanego poważnym związkiem i obiecuje opuszczenie USA i przylot do Polski. Zazwyczaj oszust zaraz przed przylotem wymyśla kolejną niestworzoną historię o problemach z gotówką, o ucieczce z armii amerykańskiej i błaga wręcz o przesłanie sporej gotówki na lot do Polski. Historia pokazuje, że niestety również i tego typu spam kończy się sukcesem internetowych oszustów.

Tzw. łańcuszek

Nie zawsze jest tak, że spamer podszywa się pod inną osobę. Tzw. łańcuszki były bardzo popularne (tak samo jak spam afrykański w swoim pierwotnym wydaniu) na początku XXI wieku, także na Gadu-Gadu, ale i obecnie potrafią irytować.

Jak rozpoznać łańcuszek? To proste – spamowa wiadomość nie jest wysyłana pojedynczo, ale do kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu różnych odbiorców jednocześnie. Co za tym idzie, widzisz adresy mailowe innych adresatów, ale i Twój jest widoczny dla osób postronnych. W tym przypadku najczęściej może „jedynie” ucierpieć Twoja prywatność, no chyba, że spamerscy oszuści mają jeszcze innego asa pik w rękawie.

Jak chronić się przed spamem?

Przezorny zawsze ubezpieczony. Do wiadomości e-mail i SMS nieznanego pochodzenia podchodź bardzo sceptycznie, a najlepiej:

• ignoruj wiadomości e-mail/SMS i inne spełniające kryteria spamu i przenoś je od razu do kosza…
• …a więc nigdy na nie odpowiadaj, nie wdawaj się w dyskusje, przenigdy nie otwieraj załączników i nie klikaj w podane linki
• niechciane wiadomości (np. z zagranicznych domen) oznaczaj od razu jako spam; wówczas maile od tego samego nadawcy nie powinny już wpadać na Twoją główną skrzynkę pocztową, a właśnie do spamu
• zainstaluj filtry antyspamowe
• szczególnie uważaj na wiadomości phishingowe – nie klikaj w żadne podejrzane linki!
• nie podawaj swojego adresu e-mail na stronach internetowych czy w social mediach
• jeżeli prowadzisz swój blog czy stronę internetową, zamiast podania maila użyj bezpiecznego formularza kontaktowego

Spam – co to jest? Podsumowanie

Spam to niezwykle uciążliwe zjawisko nie tylko w polskim, ale i ogólnoświatowym Internecie. Spam wysyłany masowo trafia do wielu adresatów, a wystarczy tylko ułamek procenta z nich, który nabierze się na wiadomości phishingowe czy innego rodzaju próby wyłudzenia cennych informacji, zwłaszcza danych związanych z bankowością internetową, w tym np. numer karty kredytowej czy dane logowania (login i hasło).

Zjawisko jest tak powszechne, że obecnie trafia do odbiorców nie tylko za pośrednictwem poczty elektronicznej, ale też w formie wiadomości tekstowej SMS czy w komunikatorze internetowym. Trudno się odpędzić od niechcianych wiadomości spamowych, ale w tym celu warto zainstalować odpowiednie filtry antyspamowe, a także – a może przede wszystkim – uważać na co i gdzie się klika. Treści przesyłane od spamerów mogą być bardzo niebezpieczne i skończyć się z wyzerowaniem konta bankowego!

Każdy spam (czy to komercyjny czy bardziej nastawiony na oszustwo internetowe) ma jedną cechę wspólną: jest on masowo rozsyłany wbrew woli adresatów. Problem spamu jest bardzo poważny i nie pomogą Ci żadne filtry antyspamowe i inny sotfware, jeżeli sam nie zachowasz uwagi i zdrowego rozsądku.

Najpopularniejsze telefony komórkowe w 2024 roku:

ocena

5/5 - (3 votes)

Czy ten artykuł był pomocny? Twoja opinia pozwala nam pisać jeszcze lepsze treści.

Oceń artykuł poniżej

Marcin Szermański

Mail kontaktowy:

[email protected]

Z wykształcenia mgr inż. inżynierii środowiska. Miłośnik natury, historii, muzyki rockowej i gier komputerowych (w szczególności strategii i cRPG). W Komórkomacie od początku jego istnienia, odpowiedzialny głównie za dział Promocje oraz Poradniki.